علوم و معارف اسلامی

در ایران همواره علوم و معارف جایگاه و پایگاهی منیع و رفیع داشته‌است. روزگاری نخستین دین از فلات ایران رشد و نمو کرده‌بود و باشندگان و مردمان این سرزمین با معرفی اصول اخلاقی، به شکل گیری شهری گری و تمدن در این فلات سرعت بخشیدند. امروزه ریشه بسیاری از علوم و معارف والا را که بنگیریم، به مردمان این فلات می‌رسد. برپایه متون و اسناد کهن پارسی، شاهان و فرزانگان ایرانی در دوران باستان، اهمیت به‌سزایی به علم در جامعه می‌دادند.

در این مقاله به مفهوم علوم و معارف در کتب مختلف، رابطه بین علم و دین، اهداف علوم و معارف اسلامی و علوم و معارف اسلامی و سلامت روان خواهیم پرداخت. پس اگر می‌خواهید در این زمینه اطلاعاتی به‌دست آورید، تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

مفهوم علوم و معارف در کتب مختلف

برپایه شاهنامه، شاهان ایرانی هنگامی که در بستر مرگ بودند و با آن دست و پنجه نرم می‌کردند و نفس‌های واپسین خویش را می‌زدند، به جانشین خود توصیه اکید به اهمیت دادن به دانش و معرف می‌کردند و جامعه‌ای را شایسته پیشرفت می‌دانستند که علم و معرفت در آن قدر و منزلت یگانه و وزینی داشته‌باشد. در دوران اسلامی نیز این نگاه ویژه به دانش و علوم مختلف و کوشش برای کسب معرفت و شناخت، حفظ شد و مرتبتی والاتر نیز یافت.

بسیاری از متون و منابع دینی فرقه‌های اسلامی توسط دانشمندان و فرزانگان ایرانی به طبع رسید و کتابخانه‌های اسلامی با کوشش دانش دوستان ایرانی رونق یافت. خلفای اسلامی که دانش دوستی و دانش مندی ایرانیان را دریافته بودند، همواره کرسی مخصوصی به ایرانیان در دربار میدادند. می‌دانیم که بسیاری از خلفای اسلامی به خصوص در دوران عباسی، ایرانیان بودند و در رونق علوم و معارف این برهه، ایرانیان تاثیر مستقیم و به‌سزایی داشتند.

همه این‌ها زمانی شگفت انگیز می‌شود، که بدانیم این سرزمین از چندین کتاب سوزی بزرگ گذشته‌است و بسیاری از دانشمندان ایرانی چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام و با هجوم مغول‌ها، سلاخی شدند. امروزه در علم طب، فلسفه، زبان و ادبیات، نجوم، فقه و بسیاری زمینه‌های دیگر، آثار گرانبها و ارزشمندی از ایرانیان بجا مانده‌است و این موضوع خود اهمیت علوم و معارف در این سرزمین از گذشته تا به امروز را به رخ می‌کشد.

در روزگار انوشیروان ساسانی که برزویه پزشک به دیار هندوستان فرستاد می‌شود، این پزشک در بازگشت خود کتابی ارزشمند به نام کلیله و دمنه همراه خود به ایرانشهر می‌آورد و این اثر که راهنمایی در باب حکومتداری و مردم داری می‌باشد، به خواست حکومت به پهلوی برگردانده می‌شود و مولف خود نیز بابی بدان افزوده می‌کند و در آنجا به اهمیت علوم مختلفه به خصوص علم طب در خانواده و دین آن زمان ایران، اشاره می‌کند.

رابطه بین علم و دین

درمورد رابطه بین علم و دین (Religion) دو نظر عمده وجود دارد: دین و علم با هم اختلاف دارند و علم و دین با هم مخالف نیستند. کسانی که معتقد نظریه مخالف بودن هستند می‌گویند دین بر اساس ایمان و آیین است در حالی که علم به مشاهده، آزمایش، تأیید بستگی دارد. دانش با جهان شناخته شده یا تجربی سرو کار دارد اما دین مربوط به جهان ناشناخته یا ماورا طبیعی است. با این حال کسانی که می‌گویند علم و دین مخالف نیستند معتقدند که علم با آنچه شناخته می‌شود سر و کار دارد. این دانش بالقوه است.

دین واقعیت اجتماعی است. تداوم دین در تمام اعصار گواهی بر ارزش بقای آن است. این خدمات غیر قابل انکاری به بشریت ارائه داده‌است و هنوز هم در حال خدمت است. مذهب مانند سایر نهادها ریشه در برخی از نیازهای انسان دارد. از این رو ضروری به نظر می‌رسد و همچنان یک امر ضروری است. اگر دین چیزی جز اعتقاد (Belief) به دین تلقی نشود نیروی یا قدرت فوق بشری با علم ناسازگار باقی می‌ماند. اگر از طرف دیگر به عنوان نوعی فلسفه اخلاقی خدمت به هدف بشریت درک شود، این دو با هم سازگار هستند.

اما هیچ تعارضی بین علم مدرن و دین وجود ندارد. دین در معنای واقعی آن با علم مغایرت ندارد. فقط کلام یا نسخه تحریف شده دین است که با علم در تعارض است. اگر دین ارزش‌های علم را محترم شمرده و بپذیرد و اگر علم واقعیت و ضرورت دین را تشخیص و بپذیرد، هیچ تعارضی بین دین و علم وجود نخواهد داشت. علم و دین رابطه طولانی و جالبی داشته‌اند و بسیاری از محققان استراتژی های مختلفی را برای ارتباط آن‌ها با یکدیگر پیشنهاد داده‌اند.

اهداف علوم و معارف اسلامی

اسلام برای تعلیم و تربیت ارزش والایی قائل بود، و همزمان با گسترش ایمان در میان اقشار مختلف، آموزش و پرورش به کانال مهمی تبدیل شد که از طریق آن می‌توان یک نظم اجتماعی جهانی و منسجم ایجاد کرد. در اواسط قرن 9،علوم و معارف به سه دسته تقسیم شد: معارف اسلامی، علوم فلسفی و طبیعی (دانش یونانی) و هنرهای ادبی. علوم اسلامی که تأکید بر مطالعه قرآن (کتاب مقدس اسلامی) و احادیث (سخنان و روایات حضرت محمد) و تفسیر آن‌ها توسط علمای برجسته و متکلمان داشتند، بالاترین ارزش را داشتند.

تحصیلات اولیه مسلمانان بر مطالعات عملی مانند استفاده از تخصص فن آوری در توسعه سیستم‌های آبیاری، نوآوری‌های معماری، منسوجات، محصولات آهن و فولاد، ظروف سفالی و محصولات چرمی تأکید داشت. 

ساده‌ترین نوع تحصیلات اولیه مسلمانان در مساجد ارائه می‌شد، جایی که دانش پژوهانی که برای بحث در مورد قرآن جمع شده‌بودند خیلی زود شروع به آموزش علوم دینی به بزرگسالان علاقه مند می‌کردند.

علوم و معارف اسلامی و سلامت روان

مطالعات و معارف اسلامی و بهداشت روان نشان می‌دهد که بسیاری از بیماری‌ها ناشی از عواملی است که انسان مسئول آن‌‎هاست. بنابراین، ممکن است این عوامل شناسایی و از آن‌ها پیشگیری شود. با هر اقدام پیشگیرانه باید عوامل تأثیر منفی بر شخصیت مشخص شود تا استرس به حداقل برسد و عوامل موثر و مهیج کاهش یابد. نشان داده شده‌است که بسیاری از اختلالات رفتاری و روانی ناشی از عدم توانایی والدین و مربیان در استفاده از روش‌های آموزشی متناسب با نیازهای هر گروه سنی از جمله کودکان، جوانان و جوانان است.

بنابراین پیشگیری، تقویت نگرش دینی و تعلیم و تربیت اسلامی سهم مهمی در ایجاد سلامت روان دارد. آموزه‌های دینی می‌تواند به اشکال مختلف به اجرای برنامه‌های بهداشت روان برای فرد و جامعه کمک کند. این آموزه‌ها با الهام از دین و معطوف به انسان‌ها می‌توانند بیش‌ترین حمایت را از فرد، جامعه و خانواده داشته‌باشند.

هدف از تعالیم اسلامی تربیت افرادی است که دارای بصیرت هستند و براساس ظاهر قضاوت نمی‌کنند. آن‌ها می‌توانند قدم‌های سالم بردارند و به درستی رفتار کنند، همان چیزی است که ایمان می‌خواهد. فردی که فکر می‌کند، از نظر روانی ایمن است زیرا هرگز پشیمان نمی‌شود.

اعتقادات مذهبی و بهداشت روانی فرهنگ یک جامعه معمولاً با اعتقادات و اخلاقیات مردم آن مشخص می‌شود که از طریق آموزش‌های ارائه شده توسط خانواده، جامعه و انجمن‌های مذهبی به فرد منتقل می‌شود. اعتقادات مذهبی یک شخص چیزهای زیادی در مورد شخصیت و نگاه او به زندگی به ما می‌گوید. علوم و معارف اسلامی نشان می‌دهد فردی که به خدا توکل کرده‌است کم‌ترین استرس را داشته‌است.

بیماری‌های روحی و اخلاقی شباهت‌هایی به بیماری‌های جسمی دارند. آن‌ها هر دو می‌کشند و نیاز به درمان دارند. بعضی اوقات مسری هستند و باید تجزیه و تحلیل شوند. پس از شناسایی علت اصلی، آن‌ها باید درمان شوند. قرآن برای کسانی که از دلبستگی به دنیا و مادیات و تسلیم بی قید و شرط در برابر هوس رنج می‌برند مانند دارویی است که می‌تواند از بین بردن آن باشد.

به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله "تولید محتوا برای علوم و معارف" را مطالعه کنید تا در این زمینه دید قوی و کاملی به‌دست آورید.

دیدگاه علم در جهان اسلام

می‌توان سه جایگاه اصلی را در گفتمان دین و علم فعلی در جهان اسلام شناسایی کرد. نخست اینکه علم یک کار بین فرهنگی است. به زبان ساده، علم دنیای طبیعت را مطالعه می‌کند و ابزاری برای بهتر کردن زندگی مردم است. آنچه تمدن كلاسيك اسلامي در گذشته داشته‌است، يك سنت علمي است كه در سرزمين‌هاي مسلمان اجرا مي‌شود و زمينه براي ظهور علم مدرن فراهم مي‌شود. بنابراین جهان اسلام برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی خود، باید علم و فناوری وارد کند.

سخن آخر

پرتو اسلام، سبب تغییر جان انسان‌ها شده و بینش او را به جهان اصلاح کرده‌است، همچنین به هر انسانی ارزشی مستقل داده‌است. و او را به شناخت جهان، انسان و آفریدگار، جهان و انسان دعوت کرده‌است. و همین عامل بود که مسلمانان، جرقه‌های علوم و معارف گذشتگان را تبدیل به مشعل‌های فروزان و ماندگار تاریخ کرده‌اند.

در صورتی‌که قصد داشته‌باشید در زمینه علوم و معارف تولید محتوا انجام دهید، پیشنهاد می‌کنیم سایت رایامارکتینگ را انتخاب کنید زیرا با داشتن نویسندگان متخصص، سفارش شما را با حفظ کیفیت و رعایت اصول سئو تحویل خواهند داد.