تعابیر و چگونگی تحول در علوم انسانی

تحول در علوم انسانی از جمله مهم‌ترین ارکان انقلاب فرهنگی تلقی می‌گردد. به اعتقاد بسیاری تحول در علوم انسانی را باید امتداد انقلاب فرهنگی دانست زیرا هدف از این تحول باز تعریف کردن این علوم متناسب با ایدئولوژی دینی است. امروزه یکی از درگیری‌های جدی در جبهه فرهنگی همین رویارویی تمدن غرب و تمدن اسلامی است. یقینا به واسطه وقوع این درگیری فکری در بستر علوم انسانی لزوم استفاده درست از این علوم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. از آنجا که علوم انسانی حاضر مبتنی بر اندیشه‌های تمدن غرب تعریف گردیده پیروزی در این نبرد فکری با استفاده از ابزار غربی غیرممکن به نظر می‌رسد. تحول در علوم انسانی نیز مبتنی بر همین مواجهه تفکری شکل گرفته‌است.

البته برای تعریف دقیق تحول در علوم انسانی باید به وجوه دیگر آن نیز توجه نمود. یکی از این وجوه مهم مباحث ایدئولوژیک است. هر ایدئولوژی پارادایم مختص به خود را تولید می‌کند. از طرفی اگر ایدئولوژی قادر به تولید این پارادایم نباشد باید آن را شکست خورده دانست و از طرفی دیگر تعارض بین پارادایم و ایدئولوژی نیز به معنی شکست ایدئولوژی خواهد بود. حال با توجه به آنچه گفته شد باید بیان کرد که تعارض موجود بین پارادایم غربی و ایدئولوژی اسلامی هرگز قابل برطرف کردن نخواهد بود. در این راستا ایدئولوژی اسلامی الزاما باید به تولید پارادایم خود رو بیاورد. اولین قدم برای تولید این پارادایم به واسطه تحول در علوم انسانی امکان‌پذیر خواهد بود.

در این مقاله به تعابیر و تعاریف مختلف از تحول در علوم انسانی و چگونگی تحول در علوم انسانی خواهیم پرداخت. اگر خودتان نیز بخواهید در این زمینه با کم‌ترین هزینه تولید محتوا انجام دهید، به شما پیشنهاد می‌کنیم سایت رایا مارکتینگ را انتخاب کنید.

تعابیر و تعاریف مختلف از تحول در علوم انسانی

با توجه توضیحات ارایه شده باید گفت در حال حاضر دو تلقی از تحول در علوم انسانی (Humanities) وجود دارد. تلقی اول اسلامی سازی علوم انسانی است. این تلقی به معنی تفسیر و تعبیر اسلامی از علوم انسانی است. به عبارتی دیگر در این تلقی با تفحص در علوم انسانی آرا و افکار منطبق با مباحث اسلامی استخراج شده و سپس مدون می‌گردد. این تلقی بیشتر تاکید بر حفظ آرای موجود و بازتعریف آنها دارد. اما تلقی دوم که بسیار مهم‌تر و حائز اهمیت‌تر است بومی سازی علوم انسانی است. در این تلقی آنچه که رخ خواهد داد تنها بازتعریف علوم انسانی نخواهد بود بلکه کار از آن فراتر رفته و به بازتولید در این علوم خواهد رسید.

اگر به تحول در علوم انسانی با تلقی بومی سازی نگاه کنیم به دو تعبیر اساسی خواهیم رسید. اولی تعبیر بومی سازی کاربردی و دیگری بومی سازی فرهنگی. این دو تعبیر مبتنی بر تفاوت تمدن فرهنگی غرب و تمدن ما شکل گرفته‌اند زیرا نمی‌توان علوم انسانی حال حاضر را از خواستگاه تمدنی آن یعنی غرب جدا نمود و این به معنی تعریف این علوم با آن فرهنگ است. فرهنگی که دچار تعارضاتی جدی با فرهنگ ما می‌باشد. در نتیجه در تحول علوم اسلامی باید هم به بازتعریف و باز تولید علوم انسانی مبتنی بر فرهنگ ما توجه نمود و هم کاربردهای تعریف شده برای آن مبتنی بر کاربرد این علوم در کشور ما بازتولید گردد.

چگونگی تحول در علوم انسانی

تحول در علوم انسانی از اجزای انقلاب فرهنگی به‌حساب می‌آید که بدون آن نمی‌توانیم امیدی به محقق شدن تمدن نوین اسلامی داشته‌باشیم. این تحول باید بر مبنای عقل و شرع بوده و توسط راهکارهای منطقی نهادینه نتیجه می‌دهد. در ادامه نگاهی به بایدها و نبایدهای این تحول می‌اندازیم.

1. انقلاب اسلامی در سه گام (سیاسی، فرهنگی و اقتصادی)

تاریخ بشر را می‌توانیم تاریخ صف آرائی و درگیری دو جبهه حق و باطل بدانیم و رشد و تکامل جوامع مختلف را نیز بر محور همین نبرد تاریخی، تحلیل و تفسیر نماییم. آغاز حرکت جبهه حق با تکیه بر حکمت، معنویت و عدالت می‌باشد و با مبارزه با زور و تزویر، مقاطع و مراحل تاریخی را پشت سر گذاشته‌است؛ پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 مرحله بلوغ و نقطه عطف دیگری در تقابل جریان تاریخی حق و باطل بود.

انقلاب اسلامی و محقق شدن نظام جمهوری اسلامی، انقلاب بزرگ معنوی در مقیاس جهانی می‌باشد. انقلاب اسلامی از متن ارزش‌های الهی ایجاد شده و تحقق تمدن دینی را هدف قرار داده‌است تا اخلاق و معنویت را در کنار معرفت و عقلانیت قرار دهد و جامعه بشری را در برابر نظام استکباری و به سوی تحقق عدالت به‌صورت راهبردی هدایت کند.

این انقلاب برای کسب آرمان‌های خود، ابتدا اصلی‌ترین رکن نظام اجتماعی را مورد هدف قرار داده‌است و با به سقوط کشاندن رژیم ستم شاهی، ساختارهای فاسد سیاسی را اصلاح کرده‌است. پس از اصلاح ساختارهای سیاسی که سبب ایجاد حکومت جمهوری اسلامی ایران و نظام بدیع «مردم سالاری دینی» شد، نوبت گام دوم انقلاب یعنی نشر و گسترش فرهنگ اسلامی در سطح «ملی، منطقه ای و جهانی» شد.

ایجاد ساختار جدید حکومتی بر اساس دین، تنها اولین قدم در مسیر تأسیس تمدن الهی می‌باشد و حتماً در قدم بعد، باید انقلاب فرهنگی متناسب با انقلاب سیاسی را تنظیم کرد. در نتیجه، پروژه انقلاب فرهنگی باید به عنوان سازوکاری در جهت تولید علوم و نرم افزارهای دینی، برای رسیدن به تمدن نمونه اسلامی مورد ارزیابی واقع شود.

به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله "تولید محتوا برای تحول در علوم انسانی" را نیز مطالعه کنید تا در این زمینه دید قوی و کاملی به‌دست آورید.

2. تحول در علوم انسانی، امتداد انقلاب فرهنگی

در این میان، ایجاد تحول در علوم انسانی متعارف، که در همه ابعاد و اجزاء زندگی بشر گسترش یافته‌است، از محورهای مهم انقلاب همه سویه فرهنگی در حیطه انقلاب اسلامی می‌باشد. علوم انسانی رایج، بر پایه تعاریف و نگرش مادی و زمینی از رابطه انسان و جهان به‌وجود آمده‌اند. ظرفیت عقلانیت اجتماعی، عامل اصلی در تولید و توسعه علوم انسانی می‌باشد که این عقلانیت، به جهت گیری‌ها، جهان بینی و نظام ارزشی حاکم بر جامعه مراجعه می‌کند. در صورتی‌که علوم انسانی غربی در ذهن جوانان مسلمان تثبیت و ستایش شود و مبدأ و منشأ برنامه‌ریزی برای کشور قرارگیرد، بحران‌های عمیق اجتماعی را به‌وجود می‌آورد و راهبردهای توسعه انقلاب اسلامی با تهدید مواجه می‌شوند.

3. طرح سه احتمال درباب علوم انسانی اسلامی

درباره علوم انسانی اسلامی سه احتمال را می‌توان ارائه داد که به طرح و ارزیابی آنها خواهیم پرداخت.

ترکیب تجربه قطعی و وحی قطعی، راه دستیابی به علوم انسانی اسلامی

اگر بخواهیم به علوم انسانی اسلامی برسیم باید ترکیبی از «وحی قطعی» و «عقل قطعی» به وجود آوریم و اگر بین ظنی‌ها با قطعی‌ها نیز تعارضی پیدا کردیم واضح است که امر «قطعی» ارجحیت دارد. زیرا تعارض بین عقل قطعی و وحی قطعی محال می‌باشد، پس اگر تعارضی بین عقل و وحی به وجود آمد هرجا که قطعی بود، «قطعی» را بر «ظنی» ترجیح می‌دهیم؛ زیرا ادله ظنی همواره در طول ادله قطعی قرار دارد نه در عرض آن، و چون در عرض آن نیست توان معارضه را نیز ندارد.

اگر قصد استخدام گویندگی در شهر اصفهان را داشته‌باشید، روی عبارت استخدام گوینده در اصفهان کلیک کنید.

جداسازی علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی غربی در حوزه تئوری‌های بنیادین

نظریه تفکیک دراین زمینه بر دو نکته تاکید می‌گردد: اولا بین نظام علوم اسلامی و نظام علوم معاصر تفاوت بنیادین موجود است. ثانیا هر نظام علمی را می‌توانیم به دو بخش تقسیم کنیم «مکتب» و «علم». منظور از «مکتب»، تئوری‌ها، فرضیه‌ها، ارزش‌ها و به تعبیری اصول و مبانی بنیادین می‌باشد و «علم» از قواعد تجربی و یا عقلی سخن می‌گوید که درهمه جا مشترک بوده و به مکتب خاص متعلق نیست.

بر اساس این فرض نظام علوم انسانی اسلامی از نظر مکتب، مبانی، ارزش‌ها و باید و نبایدها فاقد کمبود است، ولی این فضای مکتبی تجربه نشده‌است تا معلوم گردد قوانین تجربی و عقلی که در جهان وجود دارد، تا چه حدی با این مکتب سازگاری دارد و یا اینکه قوانین مکملی کشف یا تولید گردد.

نگاه نظام گرا در علوم انسانی اسلامی

بر این اساس، علوم از یک نظام واحد برخوردار می‌باشند و هرگز نمی‌توانیم مسائل و مبانی یک علم را دو پایه‌ای کنیم. «مسائل»، لوازم همان مبادی است و تهاجری بین آنها نمی‌باشد. همان گونه که معادله ریاضی از تعریف اعداد جدا نیست و اساسا چنین جدا کردنی معنادار نیست. بر پایه «وحی» می‌توان دنیا را اداره کرد و علوم جدید انسانی را نیز بنیان‌گذاری کرد.

4. راهکارها و چگونگی ایجاد تحول درعلوم انسانی

در وضعیت کنونی، برخلاف کوتاهی‌ها و کم لطفی‌های برخی از فرهیختگان در پیگیری تولید علوم انسانی، بحمدالله ظرفیت اجتماعی (Social Capital) در این خصوص به حدی رسیده‌است که امکان ایجاد تحول در علوم انسانی دور از ذهن نیست. اساتید و دانش آموختگان حوزوی و دانشگاهی به خصوص کارشناسان علوم انسانی که دارای قدرت فهم و درک بیش تر و بالاتری نسبت به زوایا و معایب و محاسن این علوم می‌باشند، نیروها و سرمایه‌های بااارزش جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در این میدان محسوب می‌شوند. با شرط به این که با تدبیری تازه، از توان فزاینده آنها در ایجاد نهضت علمی جدید استفاده گردد.

سخن آخر

تحول در علوم انسانی موضوعی است که در کشور ما، بعد از وقوع انقلاب اسلامی به‌صورت جدی مطرح شده‌است. انقلاب اسلامی علاوه‌بر اینکه بر مبانی اندیشه‌ای اسلام استوار شده‌است، در بستر زمانی و مکانی خاصی ضرورت یافته و به وقوع پیوسته است.

در صورتی‌که قصد داشته‌باشید در زمینه تحول در علوم انسانی تولید محتوا انجام دهید، به شما پیشنهاد می‌کنیم سایت رایا مارکتینگ را انتخاب کنید تا سفارش خود را با حفظ کیفیت و رعایت اصول سئو تحویل بگیرید.