نحوه نگارش نقد کتاب دانشگاهی

تولید محتوای مناسب برای نقد کتاب، نه تنها آسان ترین و سریع ترین روش برای انتشار کتاب است، بلکه روش خوبی برای ارتقا مهارت های نوشتاری؛ توسعه مهارت های تحلیلی؛ یادگیری نحوه عملکرد انتشارات روزنامه ها و شناخت ویراستاران است.
از آنجا که برخی از کتابخانه ها در صورتی کتابی را موجود می کنند که مورد نقد و بررسی قرار گرفته باشد و افراد زیادی نیز فقط در صورتی کتابی را خریداری می کنند که قبلا ری‌ویونویسی آن را خوانده باشند؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت که قطعاً نگارش محتوای مناسب برای نقد کتاب، می تواند موجب پیشرفت شما در زمینه کاری مورد نظرتان یعنی نویسندگی/ نقد کتاب شود.
در واقع، دانشمندان زمینه های عام، گاهی دور هم جمع می شوند و کتاب هایی را برای بررسی اختصاص می دهند تا هر کتابی که در رشته آنها منتشر می شود، توسط نویسنده ای، مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

نحوه نگارش نقد کتاب دانشگاهی

قدم اول: انتخاب کتاب مناسب برای نگارش متن انتقادی دانشگاهی

برای نگارش متن مناسب نقد کتاب، در قدم اول باید ببینید چه نوع کتابی برای نوشتن پایان نامه؛ نهایی کردن مقاله برای چاپ یا قبولی در امتحانات برای شما مناسب است.
از آنجا که ری‌ویونویسی و نقد کتاب، مانند همه انواع نگارش ها، کاری وقت گیر و زمان بر است، بهتر است در همان قدم اول، با یک تیر دو نشان بزنید! به عبارتی دیگر، کتابی را انتخاب کنید که دو فایده برای شما داشته باشد، یعنی هم به عنوان یک نشریه و هم به عنوان یک تحقیق، مورد استفاده شما قرار گیرد!

به عقیده برخی از صاحب نظران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی بهتر است بر روی بررسی کتاب های درسی یا کتاب های گلچین شده و خاص، تمرکز کنند؛ چون این نقد و بررسی ها به دانش کمتری نیاز دارند.
اگرچه نقد کتاب به روش مرسوم (سنتی) نیز یک ری‌ویونویسی محسوب می شود، اما اغلب مواقع، ویراستاران از نقد کتابی استقبال می کنند که به نقد و بررسی دو یا چند کتاب مرتبط می پردازد.

برای نقد کتاب آموزشی/ دانشگاهی، کتابی را انتخاب کنید که:

1.    در زمینه رشته تحصیلی شما باشد؛
2.    در مورد موضوعی باشد که شما برای آن دانش و تخصص مناسبی دارید؛
3.    در دو یا سه سال گذشته منتشر شده است؛
4.    و توسط ناشر معتبر (یعنی مطبوعات وابسته به دانشگاه یا مطبوعات بزرگ تجاری) به چاپ رسیده باشد.

ویراستاران معمولا به کتاب هایی که موضوعات جذاب و داغی دارند، توجه ویژه ای دارند.
همچنین انتخاب کتابی برای نقد که مفید بوده اما محتوای آن ابهام آمیز است نیز می تواند مورد استقبال قرار گیرد.
برای اینکه وقت خود را بیهوده در نقد کتابی نامناسب تلف نکنید، بهتر است کتاب هایی که توسط مشاور؛ همسر یا دوست شما نوشته شده را مرور و بررسی نکنید!

چگونه یک کتاب مناسب برای تولید محتوای انتقادی انتخاب کنیم؟

برای شناسایی یک کتاب مناسب برای نقد و بررسی در زمینه مورد نظر خود:

•     شماره کتاب مورد علاقه خود را جستجو کنید و به قفسه های کتابخانه دانشگاه خود بروید. کتاب های اطراف شماره قفسه را جستجو کنید تا ببینید آیا در دو سال گذشته کتابی مشابه این کتاب، منتشر شده است یا خیر.

•    به یک بانک اطلاعاتی کتاب (مثلا کتابخانه دانشگاهی خود به صورت آنلاین یا وب سایت های فروش کتاب) بروید و با استفاده از دو یا سه کلمه کلیدی، کتاب های مرتبط با رشته خود را جستجو کنید. (به عنوان مثال داستان های علمی؛ سیاست های پولی ایران؛ جمعیت شناسی؛ آموزش زبان فرانسه) تا کتاب های موجود در منطقه جغرافیایی خود را پیدا کنید.

•    سعی کنید همیشه مجله هایی را بخوانید که قبل از انتشار کتاب ها، آنها را مورد نقد و بررسی قرار می دهند؛ مانند Choice ، Library Journal یا Kirkus Review . با این کار می توانید کتاب های جالبی را که منتشر می شوند، بهتر شناخته و درک کنید. همچنین، می توانید نسخه هایی از کتاب ها را قبل از چاپ، برای نگارش محتوای نقد کتاب، از نویسندگان یا ناشران، دریافت کنید؛ مخصوصا اینکه سردبیران همیشه علاقه زیادی به نقد کتاب های تازه منتشر شده دارند.

•     سعی کنید روزنامه های دانشگاهی/ آموزشی را بخوانید که کتاب هایی که اخیراً برای نقد و بررسی پذیرفته شده یا اخیراً در منطقه خود منتشر شده اند، را فهرست می کنند.

•    از اعضای هیأت علمی در گروه آموزشی خود سوال کنید.

• بیش از 100 نوع ایده تولید محتوا

چگونه یک کتاب مناسب برای تولید محتوای انتقادی انتخاب کنیم؟

پس از شناسایی و انتخاب چندین کتاب مناسب برای نقد، نسخه های این کتاب ها را پیدا کرده و آنها را به صورت سطحی مورد بررسی قرار دهید. در نهایت، کتابی را که قوی تر و بهتر از همه به نظر می رسد را انتخاب کنید.
سعی کنید کتابی که دارای مشکلات مهم و اساسی بوده و یا به شدت با آن مخالف هستید را انتخاب نکنید.
اگر عمیقا حس می کنید که باید درباره یک کتاب خاص، حتما نقدی منفی بنویسید، آستین ها را بالا زده و با شجاعت تمام، نقد کتاب را شروع کنید!
به هر حال، محیط های آکادمیک و دانشگاهی، محیط هایی کاملاً رقابتی است و دانشمندان جوان گاهی اوقات شهرت خود را از طریق نقدهایی که در محیط های آموزشی انجام داده اند، به دست آورده اند. البته، شما باید از قبل، عواقب این کار را نیز درک کرده و در نظر داشته باشید.

انتخاب ژورنال یا نشریه ای ایده آل برای نقد کتاب

چندین ژورنال یا نشریه های مهم و برجسته در زمینه تحصیلی خود را که منتشر کننده محتوای انتقادی برای کتاب هستند، شناسایی کنید. یکی از روش های مفید برای انجام این کار، جستجو در پایگاه داده های مقالات آنلاین مانند Book Review Digest است.
جستجوی خود در نقد کتاب را با استفاده از چندین کلمه کلیدی مربوط به زمینه کاری یا تحصیلی خود محدود کرده و به مجلات و نشریاتی که این کلمات کلیدی در آنها وجود دارند، توجه کنید.

نگارش محتوای نقد کتاب

قبل از شروع نگارش محتوای نقد کتاب، با سردبیر نقد کتاب یکی از مجلات تماس بگیرید. با انجام این کار، استاندارد مهمی را رعایت کرده اید! به خصوص به این دلیل که اکثر مجلات، نقد و بررسی های ناخواسته را نمی پذیرند! مطمئنا شما نمی خواهید یک ری‌ویوکامل درباره یک کتاب بنویسید و پس از ارسال آن به نشریه، به شما گفته شود که آنها هیچ تمایلی به پذیرفتن نقد کتاب شما ندارند!

بنابراین، حتما یک ایمیل کوتاه برای ویراستاران نقد کتاب در مجلات احتمالی (بیشتر مجلاتی که دارای وب سایت هایی با چنین موضوعاتی هستند.) ارسال کنید. سپس، کتابی را که می خواهید بررسی کنید را به آنها معرفی کرده و صلاحیت خود را برای تولید محتوای انتقادی برای کتاب به آنها توضیح دهید. در این مرحله، آنها در صورت تمایل، شما را به عنوان یک منتقد پذیرفته و تایید صلاحیت می کنند. فراموش نکنید این ایمیل باید کوتاه و تنها حاوی دو جمله باشد: "من در حال حاضر می خواهم نقد و بررسی در رابطه با  کتاب "X" بنویسم. در صورت تمایل، موافقت خود را اعلام کنید."

دلیل دیگری که شما باید با ویراستار نقد کتاب تماس بگیرید این است که به احتمال زیاد، آنها کتاب را به صورت رایگان در اختیار شما قرار می دهند. ناشران، اغلب، کتاب ها را برای نقد و بررسی مستقیم به نشریه ها می فرستند؛ بنابراین، اگر سردبیر کتاب، شخصا با آنها تماس بگیرد تا شما کار نقد و بررسی را انجام دهید، کتاب مستقیماً برای شما ارسال می شود.
البته اگر به نسخه ای از کتاب دسترسی دارید، نیازی نیست منتظر بمانید تا کتاب برای شما ارسال شود.
اگر کتاب رایگان را دریافت کردید، حتماً نقد و بررسی خود را برای آن بنویسید. اگر این کار را پشت گوش انداخته و اولین کتاب را به موقع، تحویل ندهید، دیگر هرگز یک ویرایشگر نقد کتاب، کتابی برای شما نخواهد فرستاد!

تولید محتوای مناسب برای نقد کتاب

اگر ویراستار نقد کتاب، صلاحیت و موافقت خود را با ری‌ویونویسی شما اعلام کردند، مطمئن شوید که آن نشریه، راهنمایی جهت ارسال نقد کتاب داشته باشد. به عبارت دیگر، شما باید مطمئن شوید که شرایط و مدت زمان مورد نظر آنها برای نقد کتاب چگونه و چقدر است.
در صورتی که کتابی را برای نقد انتخاب کردید و ویراستار نقد کتاب گفت که این کتاب از قبل، در دست بررسی است، نشریه دیگری را انتخاب و بررسی کرده و یا از همان ویراستار بپرسید که آیا کتاب دیگری برای نقد و بررسی در این زمینه دارد یا خیر.

هیچ تعهد و یا اجباری برای نقد کتابی که نشریه به شما معرفی می کند، در کار نیست!  شما باید در کمال رضایت و علاقه قلبی و از همه مهم تر، با تصمیم خودتان به سراغ نقد کتاب بروید.
در مواقعی که کتاب نامناسبی برای نقد به شما پیشنهاد شد می توانید بگویید: "از پیشنهاد شما متشکرم، من می خواهم بر روی نگارش پایان نامه خود تمرکز کنم."

بهترین زمان برای شروع فرآیند نقد کتاب

پس از اینکه کتاب را خواندید، سعی کنید بیشتر از یک یا دو هفته برای نوشتن نقد کتاب، آن را مرور کنید.
نباید بین مطالعه کتاب و شروع فرآیند نقد و بررسی، وقفه بیفتد. چون این کار اصلا عادلانه نیست!
مهم ترین نکته در نگارش هایی مانند تولید محتوای مناسب برای نقد کتاب، انجام سریع این کار است.

how to write book review

نحوه خواندن کتاب برای ری‌ویونویسی

سعی کنید زمانی که می خواهید نقد کتاب را شروع کنید، خواننده فعال کتاب باشید.
خواننده فعال یعنی پشت میز خود نشسته و با در دست داشتن قلم و کاغذ، همانطور که شروع به خواندن کتاب کرده اید، مرتباً مطالعه را متوقف کرده تا بحث را خلاصه کنید؛ اظهارات واضح و روشن درباره استدلال یا هدف کتاب را یادداشت کرده و پاسخ های خود در مقابل این استدلال ها را شرح دهید.
اگر به روش خواننده فعال، نقد کتاب را شروع کرده اید، به پایان رساندن این کار برای شما سریع و آسان خواهد بود.
بعضی از افراد ترجیح می دهند کتاب را در کامپیوتر خود بخوانند، اما اگر تایپیست خوبی باشید، اغلب به جای تجزیه و تحلیل و نقد کتاب، نقل قول هایی طولانی از کتاب ارائه می کنید. مزیت استفاده از کاغذ و قلم به جای کامپیوتر این است که قلم بر روی کاغذ، کمی اصطکاک ایجاد می کند و مانع از زیاده روی شما در نقد و بررسی خواهد شد.

همیشه در نقد کتاب به:

•    عنوان کتاب (آیا این کتاب همان چیزی که عنوان آن نشان می دهد را ارائه می کند؟)

•     فهرست مطالب (آیا کتاب تمام زمینه های لازم را پوشش می دهد؟)

•     مقدمه (اغلب شامل کامل ترین منبع اطلاعات مربوط به کتاب)

•     فهرست (آیا بادقت؛ گسترده و عمیق نوشته شده است؟)

برخی از سوالاتی که هنگام ری‌ویونویسی، باید به آنها جواب دهید.

•    استدلال این کتاب چیست؟

•     آیا این کتاب، دقیقا همان چیزی که در عنوان خود ذکر کرده را توضیح می دهد؟

•    آیا این کتاب، به شکل خوب و مناسبی نوشته شده است؟ (کتاب خوبی است؟)

•   آیا این کتاب در زمینه یا رشته خاصی نوشته شده است؟

•    آیا این کتاب به بحث یا فرآیند فعلی در زمینه ای خاص مربوط می شود و اگر بله، چگونه؟

•    اصل و نسب نظری یا مکتبی که کتاب از آن سرچشمه می گیرد، چیست؟

•   چه اصطلاحاتی درکتاب آورده شده و آیا این اصطلاحات، تعریف شده اند؟

•     اطلاعات این کتاب، چقدر صحت داشته و دقیق است؟ (به عنوان مثال: پاورقی ها؛ کتابشناسی؛ تاریخ ها چقدر دقیق هستند؟)

•  آیا تصاویر موجود در کتاب، مفید هستند؟ و اگر هیچ تصویری در آن وجود ندارد، به نظر شما باید تصویری وجود داشته باشد؟

•     مطالعه این کتاب، برای چه کسانی مفید است؟

•     مقایسه کتاب با سایر کتاب های موجود در همین زمینه، چگونه است؟

•     اگر این کتاب، یک کتاب درسی است، مختص چه دوره هایی است و ساختار و مثال های کتاب چقدر روشن است؟

برخی از سوالاتی که هنگام ری‌ویونویسی، باید به آنها جواب دهید.

می توانید با انجام یک جستجوی آنلاین، از تاریخ نگارش کتاب؛ مشخصات نویسنده؛ سایر کتاب ها و... مطلع شوید. اطلاعات کتاب مورد نظر برای نقد، می تواند زمینه های مفیدی در اختیار شما قرار دهد.
برنامه ریزی برای نگارش متن مناسب نقد کتاب
نگارش محتوای نقد کتاب، معمولاً بین 600 تا 2000 کلمه است.
البته، بهترین کار این است که حدود 1000 کلمه را در نظر بگیرید، چون می توانید در 1000 کلمه، بدون اینکه در نقد و بررسی خود اغراق کرده و یا مطالعه آن، برای خواننده خسته کننده باشد، نقد کتابی معقول و مناسب داشته باشید.

نوشتن یک مرور و بررسی کتاب در 20 صفحه، هیچ مزیتی برای شما ندارد، چون زمانی که باید به این کار اختصاص دهید، از نوشتن یک مقاله دانشگاهی نیز بیشتر خواهد بود.
از نظر برخی افراد، یک مرور و بررسی کتاب باید در طول یک ماه نوشته شود. به این صورت که:

دو هفته صرف خواندن کتاب؛
یک هفته صرف برنامه ریزی برای نقد و بررسی؛
و یک هفته هم صرف نوشتن نقد کتاب شود.

ساختار بررسی کتاب به روش مرسوم (سنتی) به شرح زیر است:

عنوان نقد باید شامل تمام اسناد مرتبط با کتاب و کتاب شناختی اثر باشد. به عنوان مثال: عنوان به طور کامل ذکر شود؛ نام نویسنده؛ مکان نویسنده؛ ناشر کتاب؛ تاریخ انتشار کتاب؛ بیانیه چاپ کتاب؛ تعداد صفحات کتاب؛ ویژگی های خاصی که کتاب دارد مانند نقشه؛ صفحات رنگی و...؛ قیمت کتاب و شابک آن ذکر شود.
یک پاراگراف برای بیان نتیجه گیری کتاب و ذکر این نکته که آیا نویسنده به هدف گفته شده در کتاب، دست پیدا کرده است یا خیر.
یک یا دو پاراگراف را به خلاصه کتاب اختصاص دهید.
یک پاراگراف در مورد نقاط قوت کتاب صحبت کنید.
یک پاراگراف در مورد نقاط ضعف کتاب صحبت کنید.
یک پاراگراف درباره ارزیابی خود از نقاط قوت و ضعف کتاب صحبت کنید.

اجتناب از پنج دام خطرناک در نگارش محتوای نقد کتاب

1. در نقد و بررسی کتاب نباید فقط به خلاصه کردن متن اکتفا کنید، بلکه باید متن کتاب را ارزیابی کنید.

نکات متن را به صورت مختصر، عنوان کرده و آنها را نقد و بررسی کنید. باید بررسی کنید آیا این کتاب چیزی به دانش ما اضافه می کند؟ چه کسی باید این کتاب را بخواند؟ لازم نیست برای ارزیابی کتاب، فقط به بیان نکات منفی بپردازید. به عنوان مثال، توضیح چگونگی ارتباط یک متن با بحث های فعلی که در این زمینه مطرح شده، نوعی ارزیابی است.

2. نباید همه مباحث مطرح شده در کتاب را پوشش دهید.

به عبارت دیگر، ساختار نقد و بررسی خود را از روی فهرست مطالب کتاب، تنظیم نکنید. باید نقد خود را در مورد استدلال کتاب یا استدلال خودتان درباره کتاب، تنظیم کنید.

3.کتاب را با در نظر گرفتن اهداف آن قضاوت کنید نه اهداف خودتان.

شما حق ندارید نویسنده را به خاطر اینکه کتابی مورد پسند شما ننوشته است، مورد سرزنش و انتقاد قرار دهید.
طبق گفته "جان آپدایک": "خود را مراقب هیچ سنتی؛ مجری هر معیار گروهی؛ جنگجو در هر نبرد ایدئولوژیک و فرمانده اصلاحات همه چیز تصور نکنید."
به عبارتی، ما نباید حتی در مقام یک منتقد، کسی را ناعادلانه و بی مورد، قضاوت کنیم.

4.باز هم مانند مورد سوم، زمان زیادی را صرف شکار معایب و شکاف های کتاب نکنید!

مطمئنا کتابی که در 200 تا 500 صفحه نوشته می شود، طبیعی است که نمی تواند تمام موضوعات مرتبط با عنوان خود را پوشش دهد.
فقط اگر نویسنده در کتاب خود، به موضوعات مهم در زمینه مورد نظر خود، اشاره نکرده است، آنها را ذکر کنید اما حواستان باشد در این کار، جانب اعتدال را رعایت کرده و بیش از حد اغراق نکنید.

5.در استفاده از نقل قول ها زیاده روی نکنید.

سعی کنید در جملات خود از نقل قول های مختصر و کوتاه استفاده کنید.